Cerkiew Chrystusa Zbawiciela (Chram Christa Spasitiela)

Historia tej cerkwi jest dość niezwykła, ale jednocześnie typowa dla Rosji.

Car Aleksandr I rozkazał zbudować cerkiew jako pomnik zwycięstwa Rosji w wojnie z Napoleonem w 1812 roku.

Pieniądze na budowę były zbierane w całej Rosji. Początkowo cerkiew miała stanąć w Górach Worobiowych (gdzie teraz znajduje się Uniwersytet Moskiewski). Ale praktycznie wszystkie pieniądze i zakupione materiały na budowę zostały rozkradzione przez urzędników moskiewskich (o tym się nie mówi i nie pisze, ale tak właśnie było). W 1826 roku prace zostały przerwane, nie było bowiem z czego budować.

Dopiero w roku 1839 wykopano fundamenty pod nowy budynek niedaleko od Kremla. Ale budowanogo na miejscu Monastyru Kobieckiego, więc wszystkich mieszkańców wysiedlono.

Według legendy ksieni Monastyru Kobieckiego, wyrzucona z klasztoru rzuciła klątwę na nową świątynię i powiedziała, że cerkiew nie przetrwa nawet 50 lat. W pewnym sensie jej słowa sprawdziły się.

Budowa świątyni przedłużała się i w efekcie ukończono ją dopiero wroku 1883. Nowa cerkiew była tej samej wysokości, co Cerkiew Isakijewska w Petersburgu.
Główna kopuła miała średnicę 30 metrów i była pokryta złotem, jak zazwyczaj pokrywano dachy rosyjskich cerkwi.

Ciekawe, że na kopułach naprawdę znajduje się złoto, a nie farba. Same kopuły były zazwyczaj miedziane, ale z zewnątrz pokrywano je cienkimi płytkami ze złota. Taka płytka jest tak cienka, że nie można jej dotykać ani brać w ręce, układano je zatem przy pomocy specjalnych pędzli.
Na ścianach wewnętrznych był napisany latopis wojny 1812 roku. Wypisane imiona wszystkich zabitych, rannych i odznaczonych.

W roku 1930 została podjęta decyzja o budowie Pałacu Rad (Dworiec Sowietow). Miał to być ogromny budynek o wysokości ponad 500 metrów (o nim powiemy później). I Cerkiew Chrystusa Zbawiciela przeszkadzała budowniczym pałacu. W związku z tym Stalin wydał rozkaz o jej zburzeniu. 15 grudnia 1931 roku cerkiew wysadzono w powietrze.

W latach 60. na miejscu niezbudowanego pałacu wybudowano otwarty basen «Moskwa».

Prace przy odbudowie cerkwi rozpoczęto w roku 1994. Tym razem cała budowa miała trwać 4 lata, tak, aby uroczystego otwarcia świątyni dokonać w 850-lecie Moskwy, w 1997 roku. I znów pieniądze na budowę zbierano w całej Rosji, z tym że teraz nie tylko od zwykłych ludzi, ale też od bogatych firm. Władze Moskwy wysyłały do każdej z firm list z propozycją udziału w finansowaniu odbudowy świątyni. A przedstawiciele rządu Moskwy tłumaczyli, co może spotkać daną firmę, jeśli odmówi. Niektórzy nazywali to reketem, ale formalnie wszystko odbywało się w granicach prawa.